Tâm trạng cô đơn trong Sách Thánh Do Thái (1/4)
Trích sách Quả tim thao thức, The restless heart, Ronald Rolheiser
Một câu chuyện phổ quát về sự đấu tranh với tâm trạng cô đơn
Tầm quan trọng của việc chia sẻ với người khác về các nỗi đau và đấu tranh của chúng ta không bao giờ là quá mức. Rõ ràng khi lắng nghe câu chuyện họ, chúng ta được chữa lành và tăng sức rất nhiều. Bất cứ ai chia sẻ sâu sắc và chân thành những đấu tranh trong tâm hồn, trong nỗi đau và nỗi sợ của họ, đều giúp chúng ta cảm thấy giải thoát hơn. Là do, theo cách nào đó, câu chuyện của họ thật sự là câu chuyện của chúng ta. Khi một người cởi mở trọn vẹn tâm hồn trần trụi của họ, chúng ta nhìn thấy quả tim mình rõ ràng hơn với những nỗi đau và đấu tranh trong đó. Điều này luôn luôn, ít nhất một phần nào đó, là một trải nghiệm giải phóng, một trải nghiệm cho chúng ta một cái nhìn thấu suốt mạnh mẽ hơn vào tận sâu tâm hồn và sự phức tạp trong quả tim huyền bí của chúng ta.
Từ khởi thủy, đã có hàng tỷ người được sinh ra trên mặt đất, mỗi người có một lịch sử và câu chuyện độc nhất của riêng mình. Vô số tiểu sử đã được viết, vô số câu chuyện đã được kể, vô số lịch sử được tường thuật. Một số các câu chuyện này rất gần với câu chuyện, với lịch sử của chúng ta, nói lên một phần câu chuyện đời chúng ta. Những câu chuyện như vậy chữa lành và tăng sức cho chúng ta, làm cho chúng ta thấy rõ ràng hơn ý nghĩa của chính đời sống mình.
Có một số câu chuyện gần như giống với tự truyện của chúng ta. Đó là chuyện lịch sử của Israel, câu chuyện được kể trong sách thánh Do Thái. Hơn nữa, ít chuyện nào có được tiềm lực giải phóng và thấu suốt chữa lành cho bằng câu chuyện thánh kinh này. Nhìn vào sách thánh Do Thái, người Kitô giáo gọi là Cựu Ước, chúng ta không chỉ đơn giản nhìn vào câu chuyện của những người cổ xưa, nhưng đúng hơn là câu chuyện về tâm hồn nhân loại; nỗi đau và hoan lạc, cuộc đi tìm ý nghĩa và tìm Thiên Chúa, những đấu tranh trong tình yêu và trong cô đơn.
Tuyển tập những bài viết mà chúng ta gọi là sách thánh Do Thái là một quyển sách đáng kinh ngạc! Tràn ngập thần thoại, những câu chuyện tưởng như không có thực, những hư cấu lịch sử, nó bỏ qua ý niệm giới hạn của chúng ta về lịch sử và sự thật và rồi nó nói với chúng ta lịch sử và sự thật vượt trên thời gian, vượt trên quan điểm nghèo nàn và giới hạn tầm nhìn của chúng ta. Một khi hiểu được đúng đắn, thì những câu chuyện đó sẽ phong phú vô cùng. Thật vậy, đó là câu chuyện nhạy cảm nhất. Hiểu chính xác, thì những thần thoại có vẻ trẻ con đó lại mở lối vào những chân lý thâm sâu, những điều dường như hư cấu lịch sử lại bắt đầu chiếu tỏa ánh sáng trong toàn thể lịch sử, và điều mà vẻ ngoài tưởng như là câu chuyện vụng về kể về những người du mục tầm thường lại là câu chuyện về tất cả quốc gia trên thế giới.
Có lẽ chẳng có ai tên là Ađam và chẳng có ai tên là Eva thực sự đã ăn trái cấm. Có lẽ cũng chẳng có Cain, người đã giết em trai mình, Abel. Có lẽ cũng chẳng ai đã từng vật lộn với thiên thần, và cũng không có ai mang tên Êlia lại có thể đóng cửa trời để ngăn mưa rơi trên mặt đất. Có lẽ không bao giờ có ông Giona, người sống trong bụng cá voi, cũng không có đô thị Babel đã cố gắng xây một chiếc tháp cao tận trời. Tuy thế, nếu chúng ta nghĩ là những câu chuyện này chưa từng xảy ra thì chúng ta đang sai lầm và cằn cỗi hóa chính mình. Những việc đó đã xảy đến, với những con người cổ xưa trong những thành thị và vùng đất cổ xưa. Nhưng chúng là một chuỗi tâm hồn của những con người này hơn là cuốn phim tài liệu về đời sống họ. Hơn nữa, như trong tất cả những câu chuyện chân thực của tâm hồn, chúng cũng là câu chuyện của tâm hồn chúng ta. Như thế chúng có thể cho chúng ta ánh sáng thấu hiểu của sự giải phóng.
Và chúng không chỉ là những câu chuyện bình thường, những tường thuật nhạy cảm. Chúng là như vậy, nhưng còn hơn thế. Chúng là những câu chuyện mang tính mặc khải, mặc khải một điều gì đó về cõi lòng Thiên Chúa và những gì Ngài nghĩ về cõi lòng chúng ta. Bởi vì điều này, mà những câu chuyện thánh kinh có giá trị vượt thời gian, phổ quát, thấu suốt, và chữa lành vượt trên sức mạnh các chuyện riêng của chúng ta.
Theo một chiều hướng nào đó, thì những câu chuyện này tô điểm một lịch sử, cụ thể là lịch sử của những con người đấu tranh để được diện kiến dung nhan Thiên Chúa, để xuyên phá bí ẩn của nỗi cô đơn, xuyên phá lớp sương mờ vô thực, và tiến đến ý nghĩa trọn vẹn của đời sống. Vì là câu chuyện về đấu tranh, nó có thể chiếu rọi nhiều ánh sáng cho cuộc vật lộn của chúng ta để phá tan gông xiềng nô dịch của cô đơn, để gặp gỡ tha nhân và Thiên Chúa trong tình mật thiết và tình yêu. Giờ đây chúng ta hướng mắt về câu chuyện đó để nhìn ra được điều mà sách thánh Do Thái có thể nói cho chúng ta biết về cô đơn.
Những nguyên do của cô đơn
Mặc dù nhiều lần nói đến cô đơn, nhưng Sách Thánh Do Thái luôn luôn nói một cách không rõ ràng. Vì thế, khi tìm hiểu các phân tích và lời giải cho vấn đề cô đơn của con người, nên nhìn thông điệp cách tổng thể thì có lợi hơn là trượt dài trong những đoạn văn cụ thể.
Sách thánh Do Thái nhìn nhận điều gì là căn nguyên của tâm trạng cô đơn? Có nhiều dạng cô đơn được nhận diện gắn liền với những nguyên do khác nhau. Về cơ bản, có ba nguyên do, mỗi một dạng tương ứng với một dạng cô đơn đặc thù.
- Tội lỗi gây nên tâm trạng cô đơn
- Cô đơn do tính cách phù du của mọi chuyện
- Cô đơn do bản chất rất tự nhiên của con người
J.B. Thái Hòa dịch